Jak reagujesz na krytykę?

Gdyby przyszedł do Ciebie Twój szef lub klient i powiedział, że dane zlecenie /zadanie zostało przez Ciebie wykonane źle, to jaka byłaby Twoja reakcja?

Czy zaczniesz się wtedy obwiniać o każdy szczegół, a wieczorem w domu wciąż rozważać usłyszane słowa i dojść do wniosku, że nawet po poprawkach i tak pewnie nie wyjdzie idealnie, i znowu szef/klient będzie niezadowolony? A może odpowiesz, że to współpracownik zawinił, do tego program komputerowy się zawiesił i parę dni niby-fachowcy nie umieli go naprawić i w ogóle ostatnio wszyscy coś od Ciebie chcą i wszystko Ci zrzucili na głowę? – Która z wersji jest Ci bliższa? A może żadna z nich do Ciebie nie pasuje?

Dualistyczny schemat

Poprzez sposób w jaki oceniamy samych siebie możemy się wspierać i sprawiać, aby nasze życie sprawiało radość na co dzień. Problem pojawiają się wtedy, gdy zaczynamy się oceniać według dualistycznego schematu „LEPSZY – GORSZY”.

Z moich obserwacji wynika, że z jednej strony bardzo często ludzie wpadają w koleinę myślenia, że inni mają lepiej, np. że inni mają więcej pieniędzy, lepiej wyglądają, mieszkają w lepszym miejscu, mają ciekawszą pracę, więcej wiedzą, i tak dalej, i tak dalej. Automatycznie więc sami siebie ustawiają w pozycji „GORSZY” (nawet jeśli na poziomie świadomości nigdy takiego słowa nie wypowiadają).

Z drugiej strony wiele osób działa odwrotnie, czyli krytykuje wszystko dookoła. Osoby te mają tendencję do krytykowania i obwiniania innych, do przenoszenia odpowiedzialności na innych ludzi, na złe warunki i inne czynniki zewnętrzne. Analizując to zjawisko z boku, można zauważyć, że osoby te uznają to, co zewnętrzne jako gorsze, czyli świadomie lub nieświadomie samych siebie ustawiają w pozycji „LEPSZY”. Paradoksalnie, taka postawa wcale nie jest wspierająca. Nasuwa się nawet pytanie o stopień poczucia własnej wartości w sytuacji, gdy wciąż jest potrzeba udowadniania, że wszystko wokół przeszkadza.

Zdaję sobie sprawę, że właśnie dokonałam uogólnienia i w dużej mierze uprościłam wyjaśnienia po to, aby pokazać mechanizm, jakiemu często ulegamy. Na podstawie jednego zdarzenia, czasem nawet jednego słowa, człowiek jest w stanie uruchomić lawinę myśli, skojarzeń, obrazów, słów. Ta lawina wcale nie musi być logiczna, wcale też nie musi być długa. Czasem zdaniem pierwszym jest np. „nie rozumiem tych wymagań do projektu”, a zdaniem kolejnym: „jestem głupi” (uogólnienie obrazujące zaniżoną samoocenę), albo: „ta firma jest głupia” (lub inne uogólnienie krytyki otoczenia – poprzez tego typu krytykę odwracamy uwagę od realnej oceny siebie).

Zaniżanie samooceny

Jak rozpoznać w zachowaniu i myśleniu elementy zaniżania oceny samego siebie? Być może pomocnych będzie kilka pytań:

– Jak często się krytykujesz?
– Czy zdarza Ci się mieć poczucie winy, gdy nie zrealizujesz tego, co zaplanowałeś?
– Czy zdarza Ci się opóźniać moment podejmowania decyzji z obawy przed popełnieniem błędu?
– Czy zdarza Ci się robić coś wbrew sobie dlatego, że nie chcesz odmówić i urazić drugiej osoby?
– Jak często porównujesz się do innych ludzi?
– Czy krytyka innej osoby jest w stanie Cię zranić?

Wywyższanie się a poczucie własnej wartości

A jak rozpoznać schemat zawyżania samooceny, które w gruncie rzeczy często jest ukrywaniem swojego wnętrza? Tu też pomocne mogą być pytania:

– Jak często krytykujesz innych ludzi?
– Jak często w reakcji na krytykę wskazujesz winnych wokół siebie?
– Czy zdarza Ci się reagować agresywnie na krytykę?
– Jak często narzekasz na otoczenie (polityczne, społeczne itd.) jako przyczynę, że coś nie wyszło, albo że czegoś nie robisz?
– Jak często zdarza Ci się negować czyjeś pomysły bez wysłuchania do końca?
– Czy zdarza Ci się myśleć, że nikt inny nie jest w stanie tak dobrze wykonać danego zadania jak Ty?
– Co tak naprawdę daje Ci takie myślenie i zachowanie?

Co dalej?

Sposobów na wzmocnienie poczucia własnej wartości jest wiele (na ten temat piszę więcej w dalszych częściach), jednak pierwszym najważniejszym krokiem jest świadomość.  Uświadomienie sobie, że przyczyną tego, iż czasem nie udaje się osiągnąć celu może być konkretne zachowanie lub przekonanie, daje możliwość podjęcia świadomej decyzji: o utrzymaniu stanu obecnego lub o zmianie.